İş hukuku kapsamında çalışan ve işveren arasında doğan yükümlülüklerin en önemlilerinden biri, iş sözleşmesinin sonlandırılması sırasında doğan tazminat haklarıdır. Bu haklardan biri de ihbar tazminatıdır. İş sözleşmesi, belirli süre önce bildirilmeden feshedildiğinde, diğer tarafa ödenmesi gereken bu tazminat, hem çalışanı hem de işvereni yakından ilgilendiren bir konudur.
Peki, ihbar tazminatı ne kadar? Kim hak kazanır? Hesaplama nasıl yapılır? Bu yazımızda tüm bu soruların yanıtlarını detaylı ve güncel bilgilerle açıklıyoruz.
İhbar Tazminatı Nedir?
İhbar tazminatı, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 17. maddesinde düzenlenmiş bir iş güvencesidir. İşçinin veya işverenin, iş sözleşmesini yasal ihbar süresi vermeden feshetmesi halinde, karşı tarafa ödemesi gereken bir tazminattır.
Amaç, iş güvencesinin sağlanması ve taraflardan birinin aniden sözleşmeyi sonlandırarak diğer tarafı mağdur etmesinin önlenmesidir.
İhbar Süreleri Nelerdir?
İşçinin kıdem süresine göre belirlenen yasal ihbar süreleri şunlardır:
| Kıdem Süresi | İhbar Süresi |
|---|---|
| 6 aydan az çalışanlar | 2 hafta (14 gün) |
| 6 ay – 1.5 yıl arası çalışanlar | 4 hafta (28 gün) |
| 1.5 yıl – 3 yıl arası çalışanlar | 6 hafta (42 gün) |
| 3 yıldan fazla çalışanlar | 8 hafta (56 gün) |
İhbar süresine uyulmadan yapılan fesihlerde bu süreler ücret olarak tazminat şeklinde ödenmelidir.
Kimler İhbar Tazminatı Alabilir?
İhbar tazminatına hem işçi hem işveren tarafı hak kazanabilir. Ancak belirli şartlar gereklidir:
İhbar tazminatına hak kazanmanın koşulları:
- İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması
- Feshin iş kanununun 17. maddesine göre yapılması
- Fesih bildirim sürelerine uyulmadan sözleşmenin sona erdirilmesi
- İşçinin haklı nedenle istifa etmemesi (örneğin mobbing, ücret ödenmemesi gibi haklı nedenlerde ihbar tazminatı istenemez)
Kimler İhbar Tazminatı Öder?
- İşveren, işçiyi önceden haber vermeden işten çıkarırsa ihbar tazminatı öder.
- İşçi, işvereni önceden bilgilendirmeden işi bırakırsa bu durumda işveren ihbar tazminatı talep edebilir.
Bu noktada tarafların davranışı ve fesih sebebi belirleyicidir.
2024 Yılında İhbar Tazminatı Ne Kadar? Güncel Hesaplama
İhbar tazminatı, işçinin brüt maaşı üzerinden hesaplanır. Buna:
- Aylık ücret
- Yol parası
- Yemek ücreti
- Prim ödemeleri
- Diğer düzenli ödemeler
dâhil edilir.
Örnek Hesaplama:
Bir işçinin brüt maaşı: 30.000 TL
İşyerinde çalıştığı süre: 2 yıl (ihbar süresi: 6 hafta)
- 30.000 TL / 30 gün = 1.000 TL günlük ücret
- 1.000 TL x 42 gün = 42.000 TL ihbar tazminatı
Net tutar, damga vergisi düşüldükten sonra hesaplanır. (Yaklaşık %0,759 oranında vergi kesintisi uygulanır.)
İhbar Süresi Verilerek İşten Çıkarma Nasıl Olur?
İşveren, işçiyi işten çıkarırken yukarıda belirtilen süre kadar önceden yazılı bildirimde bulunarak iş sözleşmesini feshedebilir. Bu süre içinde işçinin:
- Haftalık 2 saat iş arama izni hakkı vardır.
- Dilerse işveren, ihbar süresi yerine doğrudan ücretini ödeyerek iş akdini sonlandırabilir. Bu durumda, bu ücret ihbar tazminatı olarak ödenmiş sayılır.
İhbar Tazminatı ile Kıdem Tazminatı Farkı Nedir?
| Kriter | İhbar Tazminatı | Kıdem Tazminatı |
|---|---|---|
| Ne zaman doğar? | Bildirim süresine uyulmaması | En az 1 yıl çalışmadan sonra |
| Kim alır? | Hem işçi hem işveren | Sadece işçi (bazı şartlarda) |
| Hesap kriteri | Brüt maaş ve çalışma süresi | Brüt maaş x çalışılan yıl |
| Vergi durumu | Damga vergisine tabidir | Gelir vergisinden muaftır |
İhbar Tazminatı Davası Nasıl Açılır?
İhbar tazminatı alamayan işçi, önce arabuluculuk başvurusunda bulunmak zorundadır. Arabuluculukta uzlaşma sağlanamazsa, işçi İş Mahkemesi’nde dava açabilir.
Zamanaşımı süresi:
2024 itibariyle ihbar tazminatı alacakları için 5 yıl zamanaşımı süresi uygulanır.
İhbar Tazminatı ile İlgili Sık Sorulan Sorular
1. Deneme süresinde ihbar tazminatı olur mu?
Hayır. Deneme süresi içinde taraflar, ihbar süresine uymadan sözleşmeyi feshedebilir.
2. Emeklilik nedeniyle ayrılan işçi ihbar tazminatı alabilir mi?
Hayır. Emeklilik sebebiyle ayrılan işçiler ihbar tazminatı talep edemez. Ancak kıdem tazminatı hakları saklıdır.
3. Haklı nedenle istifa eden işçi ihbar tazminatı alır mı?
Hayır. Haklı nedenle istifa eden işçi, iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın feshedebilir.
4. Asgari ücretle çalışan bir işçinin ihbar tazminatı ne kadar?
Brüt asgari ücret (2024): 20.002,50 TL
6 haftalık ihbar süresi için:
20.002,50 / 30 x 42 gün = 28.003,50 TL brüt ihbar tazminatı
5. İşveren tazminat ödememek için işçiyi istifaya zorlarsa ne olur?
Zorlama ile alınan istifalar geçersizdir. İşçi dava açarak tüm tazminatlarını talep edebilir.
Sonuç: İhbar Tazminatı Hem İşçi Hem İşveren İçin Önemlidir
İhbar tazminatı, iş ilişkilerinde ani fesihlere karşı hem işçiyi hem işvereni koruyan bir güvencedir. İster işten çıkarma ister işten ayrılma söz konusu olsun, ihbar süresi ve tazminat ödemeleri doğru yapılmalıdır. Aksi halde taraflardan biri, yargı yoluna başvurarak haklarını alabilir.
Konuya ilişkin daha detaylı bilgiye buradan ulaşabilirsiniz.
Bir yanıt yazın